De saluberrima potione cahue, seu cafe nuncupata discursus Fausti Naironi Banesii Maronitae, linguae Chaldaicae, seu Syriacae in almo vrbis archigymnasio lectoris ad eminentiss. ... D. Io. Nicolaum S.R.E. card. ..

DE

SALUBERRI
MA POTIONE
CAHUE, SEU
CAFE...

Antonio Fausto
Naironi

Digitizcd by Googlc

DE S ALVBERRIMA

PaTIONE

AH V

S £ V

C A F E

NuncupaU

D 1 S C V R S V-i%

FAVSTI NAIRONI BANESII

l&iioaitx »

fJttgua CbaidatM^eu Syriacs

in Almo Vfbii dnbiiymi
nafioLedoris ^

Ad£minentirs.ac B.e«irefuUf8»

EILINCIPEAI

D. 10. NICOLAVM

S.R.E. CARD.

DE COMITIBVS.

Kom» ,TYp is Michaelis Het wljs^

Sufen9jum fttmijfu

Diyiuzcu by Google

Emiacntifsimo* ac ReuecendifsimQ

PRINCIPI

D. lO. NIGOLAO

S.R.E. CARD.

DE COMITIBVS

Fmiflus^aironus Banefius
Maronita ffilicitatem •

VM Oriente,
Eminetiffime
Princeps^vfq,

4ean. id^^o.
peragrauerim , ciimquq
varia du<aus curiofitatq
adnotauerim , haric, in-
tcr alia^ potionem , quag
Cahue, feu Cafe nuncu*

A 1 pa-

patur diligentcr exqiiifi-
ui 5 &: que de hac vti
oculatus teftis vidi , au-
diui^ &c cxpertus fum^en
paAicispro bono publi-
co exhibco lineis ^ quas
idco non nifi Tibi , qui
fummo populorum ap-
plaufu in Tuis fufccptis
jmuneribus, bonum pu-
blicum, & in temporali-
bus Vmaximeque in fpi-
ritualibus fouifti fern-
per,ac foues , humillime
ofFerd . Ne igitur hoc
meum pro bona valetu-
dinc dedigneris munuf-

• -culum

culum, pro ea enim tue-
da» nequaquam quanti-
tasin medicamine attc-^
ditur , fed qualitas, quasr
ctfi tenuifsima cxtaret,
tanto fub PrinGipe,gra-
dior cuadct^ atquc per-

» * ^ *

A3

■4. « r

' f. •v

Digitized by Google

diclcLs 5 ac bonos pro tua va^
letudme effe^us^ exferien'
j tia^at^ue Scriptorum dutho'
ritate approbatos^ ^ vt fa"
cilius ab omnibus intelligan»
tur vulgaribus vfus funu»
ftyU 9 ac vocabufis • Interim

Dcus te feruet imolumem.

)Cum

«RSii lud » bon2eq> inQC*
talium^valetudini » atquo
incolumitati (itfeaiperin-
tentus > vt ab illis oni^ii«$^
i/Uorum opera fummodi-

rigantur Opifici» maiaor
bufque y ac Vialidis viriJ»Ui8
diuina eius ab ipfis obfer*
uentur pra^ceptajquidquid
boni in iierbis ) quidq^id
pretio&>rifr in lapiMdabii^ »
quidquid perfe<^iori2r iju
animalibus concluiitjfum*
ma eius munificencia moiiw
talibus tribuic » & quia^
fubtiliiSma hominum in-
genia ojuua nacuji;ae laica-
cula 1 hoc efi nacuraliunu
rcrym virtuces > atquc^

lO

proprictatcs adinuenirci)
ac pcrfcrutari nequiuero
inirabilis Deus fummoer-
ga nos exardcfcens amo-
re incognitas rerum virtu-
tesjcognitas nobis vel for-
tuito in pluribus reddiditj
vel quod mirabilius cft
rationabilia ab irrationa-
bilibus cdoi^a > fecretio-
resj hxCi naturse effedus,
quinimQ ipfammet mc-
dchdi rationem ^ illa itLj
mul tis edocuere ? fic Di-
dlamnum herbam ad ex-
trahcndas fagittas > & alia
fimilia ex vulneribus vtile
Cerui hominibus monftra»,
ucrc 5 vt notat Matthiolus
in i. Diofeoridisj oWer-
uatum cnim fuitinRegna

Cretg a VcnatoribiiSjCcr.
uos paflu illius herba? teh
cijceie ex vulneribus . .

Chelidoniam vifui fa-
luberrimam aie Polidorus
Virgihus lib.i.cap.2i. hi-
rundines docucre > oculos .
cnim pullorum vcxatos il-
I4 medentur> & fubdit A-
pros in morbis hcdera^
iibi mcderi ; Muftcla iru
anguium vcnaturuta fibi

falutem quaBterjCi&LQ.c/^"
niam origano .

Ab Hippopotamojhocefl:
Equo fluuiali ( quod cft
animal in Nilo) Mcdici
mittcrc in morbis fangui-
ncm » quod phlcbotoma^
re vocant didiccrunt> afli-
4ua namque fatictate gra-*

A 6 ucdi-

ucdinofus' fafius , exit inj
Iirtus>rccentcs arundinum
Citfuras pcrfpcculaturus ,
arquc vbi acutiffimum vi-
dct ftipitcm > imprimcns
corpus, vcnam quandam-j
, in crurc vulncrat j atquo
ita profluuio saguinis mor
bidum corpus cxonerat >
plagam vcrdxursiis limo
obducit 5 fic habct idcmui

Polidorus , & Matthiolus
locis citatis •

• -

Ibi$ Cj(i: qujedam auis
foli Aegypto pcculiaris ,
& Ciconia? non abfimilis ,
quae vt tradit Plinius lib*
S.cap.27. Clyftcris vfum«»
prima comonftrauit, quod
confuetudinem habeat fc>
rcpurgandi roftii adunci-

^3

UtCiCam pei^Iuensparcem»
ciborum onera red-
duntur *

Galenus lib. i !• de fini-
plicium medicamentorum
facultatibus ait) cum qut-
dam Meflbres 5 diurnum^
poft laborcm voluiffent fc
rcficercvioo> reli<ao in_»
agro in quodam fi<5lili » &
dum pro morc impleuif-
fent craterem) vna excidit
Vipera mortua 5 quare at-
toniti Me/Ibres 5 veriti? nc
quod jfi bibiflent inde fibi
jnalum eueniret > fuanu»
quidem fitim aqua? potio-
ne fedare maluerunt; Ca?-
tcrhtQ chm illinc difccflif-c
fentprse humanitate, ac
niifencordia>homini cui?^

dam

dam Elcphari morbo (qui
eft quoddam perniciolio»
ris Lepra? genus^obnoxioj
vinum illudlargiti funt'>
rati expediri illi potius
mori> quam viuere in ca_»
miferia ; at ille vbi bibif-
fet admirabili modo fani-
tati rcftitutus eft, vnde fa-
<5lum eftjvt in horum mor»
borum curatione, vinuin»*
viperatum adhibeatur , &
fubdit Galenus paulo in«
ferius hoc ellc experienti^
fortuita? documentum .

Pari ratione dicendum
cft> hac potionem Cahue>
feu Cafe nucupatam fuif-
fe fortuit^ experietia? do->
cumcntum) vti ex narran«
dis patcbit. ■ ■

- Con-

Conquercbtttur cniaG
quidam Camelorum 5 feu
vtalijaiunt, Caprarumi^
Cuftos 5 vt communis O-
ricntaliu fert traditio^cum
Monachis cuiufda Mona-
ficrij j in Ayaman Regio^
ne, qixx eft Arabia lix 5
fua armenta non femel in
hcbdomada vigilare j imd
per totarti nodem 5 prseter
confue tu m fal ti tar^i II J i u $
Monafterij Prioi' curio/i-
tate dudins ? hoc ex paf-
cuis prouenire arbitratu^
eft ) & attenre confiderans
vna cum eiusfocio locum
vbi Capra?) vel CaincH|L-
k nodte^ qua t^lBSmml^
pafcebantur > inucnit ibi
quasdam arbufcula 5 quo^

... rum

t6

iixm frihflibus > feu potius
baccis vefcebantunhuiuf-
ce fru*5lus virtutcs voluic
ipfemet experiri, ideoquc
illos in aqua ebulliens Aa*
tim illorum potum noda
vigilantiam excitare ex-
pertus eft > cx quo fa^aum
cft ) vt a Monachis quoti-
die adhibcri proptcr no-
durnas vigilias iuflerit >
vt promptiores ad nodlis
affiftcrcnt orationcs 5 ac

quia cx hoc quotidiano

potu , cum varios acfalu-
bcrrimos proAumana fa-
lutc, ac bona valctudincL*
cffe<aus in dics cxpcrircn-
tur, per vniucrfam paula-
cim rcgioncm illam, dein-
de pcr alias Oricntis Pro-j

uin-

17

uinciasj ac Regna tcmpo-
ris progrcffu nouu huius
pocionis genus ? fortuitd >
ac mirabili Dci prouiden'-
tia ea diffufum eft falu-
britatcjvtad Occidenta-
lesctiani) ac prasfertim^
Europasas pcruaferit fh^
ga$ •

; Primos igitur huius po^
tionis Inuentores cx Ca^

pjaru?". fcu CamdLfimm>
vt ita dicwjiut^bus , Iut

Eradidos ferunt Cxtitifrcj»
lonachos Chriftianpsj vt
ipfimct Turc» fatcri vt
plurimum aflblent 9 iii^
quorum gratiam > animi-^,

Jiue obfequium' pxof illis
undunt preces 5 ac pr^e-

fcrtim Turcas illi>qui fun|

- , huius

rS

huius potionls miniftraco* i

rcs> ac diftributores > pro- |

prias enim hi » ac quoti-

dianas habent precationes

pro Sciadlh & AidruSiCfnix

hsec fupradidiorum Mo* \

nachorum fuifTe nominiu

afferunt .

Magna horum arbufcui

loru^ (^opia in Arabia^

Fa^lici inuenitur> quas fru-f'
OlVls ferunt ad inftar Ca-

cao ) fed fciffos per lon*
^m (}(nit ds Dadiylr yhU
nique diuidutur in eadent
corticC) qui frutflus duo
ibrtiuntur nomina > primu
cft nomen frudlus > fecun*^
dum autem potionis; fru*
dos igitur vocatur Ban9&
& Ben? Boa > & Bun > eo

' quia

19

quia Arabcs cu nonifi lic-i
teras confcribant confQ-
. nanteS) ideoqifcribaBC
cum tefcdid fuper lit-
tcram» qudd iignum isu
pronunctatione habet vioi
redupJicandi illam litte-
ram , fuper quam eft tefc-
did y 3c legltur quafi cum
duabus literis » fic Bnn >
fuper quas littcras confo^
tian^es_jeque_benc cadi^-

vnaquasque didaxu voca-
lium 5 ideuque alij Itgvm
Ban, & Ben 5 vti nonnulli
cx Orientalibusj ali; Bom
vt Alpinus, alij Bun 9 ftu
Buflch vti Cocouicu&> &
Auicenna v- iictic infettiiar
fuo loco vidcbitur . Sed

poftquam ha:c fcmina co-

trita

20

trita cbulliunt in aquiu
nuncupantur Cahue> feu
Cafc) non fccus ac fm-
mentum > quod poftquam
molitur mola, non am-
plius frumenti» fed farinas
nomen retinet ; fic etiaiBLi
potio> c^ux fit ex vua vo?
catur vinum» & non vua >
litec vfniim noa fic aliud
quam ipfamet vua cxprefi

j^? nnmen enim Cafe non

fruiausj fed potionis cft

nomcffT-T— — ^

* m " ■ ^

^ In dua$ diuiditur ip^::
des , vna namquc in albu
ccndit colorcm, altcra inj
tatrinum ita obfcurum, vc
vidcatur tcnderc aliquan-
culum in viridem, & h«c

cft alia praeftan tiqr,ac per-

21

fcftiorj quia in ^bullitio-
ne > eius aqua valde oleo-
faapparet: dehacdupli-
ci fpecie loquitur etiam^
Auicenna lib.i.trad.2. vti
fuo loco patebit . Duas
habet corticcs, prima cx-
tcrior nigra> fecunda &
interior alba> ciiius confi-,
ciendsBt potionis hic eft
inodus •

Semen hoc> feu frutaus
debet in puhierem prius
redigi ^ & vt facihus con-
teratur > igne in lagcna^ >
aliquantulum vftulatur ,
donecin colorem vcrta-

cur violaceum obfcurum»,
a cnim penitus exficcare^
tur nullius efTet roboris j
quare ne comburatur^co-

cleari)

.. - - -

It

clcari, fcu alio inftrumcn-
to continuo commifcctury
& ftatim in mola trufatili).
fcu in marmore piftillo li-
gneo fubtiliflime contun-
ditur5& fubcerniculo ccr-
nitur, poniturquc in aqua-
ebullienti in vafe ftamni > i
quodltalicc dicitur C»-.
cuma y feu in RiStili vi-
triato 5 vel vti in Aegypto
in vafe lapideo caelis ela-
borato ; & quia ftatira ac
puluis hic in aquam fun'-
ditur ebullientem egurgi-
taturj ideo vasabigno
amouetur 5 aliquandoper
duas> vel tres vices > quo-
ufque puluis incalefcat>&:
in aquacomifceaturj tunc
cnim poftquam aliquan-

tu-

^3

tulum ebulJiuerit 5 bibitur
fic ebulliens 5 vel potius
guttatiro forbctur in fide-
lijS) feu fcutellis, & fgces>
qu9 in illis remanent abij-
ciuntur.

Non folet ab Orienta-
libus fumi ieiuno ventre>
tunc enim flauam bilem-»
commoucreaiunt > dum-^
cnim eam fumcrccupiunt
dcmane> comedunt prius

fruAum > feu pauxillu&u»
panisjaut quid fimilc.

Dc quatitacc huius puU
ueris poncnda non datur
regula certa> fcd vt pluri-
miim in tribus libris aqux
fblcnt ponidu£B pulucris
\nciXi & qui in fundo rc-
manctinferuit ctia pro fe-

qucn-

24

queci die cum pauca eluf-

dem pulueris additione.

Centum fere ab hinc

annis frequencior huius

potionis vfus in Aegypco

cjEpit vigere> quod dcdu-

citur ex Auchoribus > qui

Turcarum mores, cibos ,

ac pociones fcripferunt >

qui ante fupradi(5lum te-

pus enumerando varias

Turcarum potiones > nul-

lam de Cafc mencionem-»
faciunt , vt videre eft inj

Ludouico Badano > qui
fcripfit deanno 1545. ijut
loanne Antonio Menaui-
nodeanno 1548. & itL»
Francifco Sanfouino lib. i.
& ^.hiftoriarum Turcica-

riim de anno ij^j. tres

tan-

25r

tantum enumeraat Tur-*
carum pociones» nknirum
S^rimMm ) quod 6t aqua
faccharo diluta y vel fucca
citrinorum mixta; Secun*
da efiilla) qua? vocatur
Scipfaph > quas componi-
tur ex mell6)& vuis pafHs
aqua mixtis ; Tertia efl:
Vechmez»^ qua^fitexmu-
fto co(5lo aqua diluto •

lacobus ramen Coto*
uicus Vltrai^^enits in iiiQ
Itinerario Hierofbiymita«>
noanno 1598. initOjpofl:
trium fupfadii^atum po-
eionum enumerationem 9
diflerit etiam accuraj^^de
quarta, quae eft Cafe >Vti
hic inferius vidcbitur •

Quid autem de hac po«f

B tionc

26

tione Authorcs difserant,
& quid de eius fentianc
qualicatej acque effeclir
lius 5 legenti ex dicendis >
atque adnotandis patebit.

Auicennam citat Alpi-
nus locutum fuilTe dc^
hocfemine> fed vbi dc->
illodilferac noncftnota-
tum ; puto tamen Bunch>
dcquo Auicenna loqui-
tur lib.i.trawl.2. elfe verc
hoc femen » de quo tra-
(5^amus9 primd) quia apud
Arabes vocacur cnam-j
Bunchj vci nocat laco-
bus Cotouicus cap.y. Iti-
nerarij Hierofolymitani >
vbi de hac loquens potio-
nc fic ait > Caht^a > fe» vt
al^ volufjt Bunnu 5 fe($

Bunch

27

Bunch . Sccundoj qiiia C£-
dem proprietates, ijdem-
que effedtus, qui sut iiuic
addidi femini> funt ctiam
huic Aiiiccnna? Buncho
proprij 5 & inuenitur in.»
ipfamet Regionc, hoc eft
in Ayaman > feu Arabia.,
Felici 5 fic enim habet in^
loco fupracitato . Bun"
chum quid eft ^eft res de^
Idta de lame^ , quidam^
autem dixerunty quod ex
radicihus Anigailen j cum^
antiqu atur cadit • £ 1 edi o>
melius eft citrinum > leue
boni odoris \ alhum verO)(^
graue eft malum . Natura-j

eft calidum eJ* ficcum in pri^.
mo > fecundum quofdam eft
frigidum in frimo* Opera*-

B 2 tio-

28

tiones 5 & proprietates J

dfinforminembra^ Deco^-

rauo 9 nmndifiiat c»tem^ % .

exfiaai kumdkAteSi qus,
funt ah euydr facit odorem
Lorporis banum > ^ abfci»'»
dit adfirim PfiUtiri.MQSa-'

bra nutrimenci ; efi bonum

fiomacho .

'Eiw^dQm opinionis vi-
detur efle loanes Veslio*
gius> quiin adnotationi-
bus in Bon Alpini cap.i6.

WMut arbitraniur •

Sed forfan quis contra
afferta arguety fru«5tuiiL^
hunc > feu -femen uuoiaii&
ex racUcibus nafci > fed ex
arbufculis jideoque bunc
fru(Aum Bunch Auicennas>

.^uem

-*. ■'^

W.

Digitized by Google

29

qucm ex radicibus Ani-
gailen colligi ait>non con-
uenire cu noftro hoc Bon>
dequadiflerimus*

Pro buius difficulcatk
folutione notandum eft:
tcxtum Arabicum Auice-

ex quo defumptus eft '
prs^fatus textus Latiiiu«
dufJicem habere fenfum 5
In textu enim Arabicp
fioa lie|itur MigaiU» > fe4

t^^p quod in duas
diuiditur di^ones>& non
kgitur fttb vnica cantum
didionC) vti habetur in
textu Latino s at qula^
ia iddiQmate Arabico
cxplicatur, feu^ vel > ideo«
que h«c Auiccnnie aw-

B 3 ^liO!.

cIiQrit4^ poteA fic expll-

> BMfuii tfi res ddat^La
di lamen ) quidam autem.^
dixerunt ex radicibus > fej(^

efl quodd<miUiu$ Rcgio^
nis arbuiculum ;
Secundo Am GaiUn^

0€S) poteft tamen eflo

cuiufdamarbuftinomen >
vu vttlt AnrDntus-ijrigge-""

ius in Thefaurp Linguas

Bumh^ efi radictbus Aht
. G4ii4;!^> debetbicini£Ui-
gi^fru^aUfS Qequaquaml*
efie tfl ^dicibur» fcd tiar
arbuflo Gailapt nutt*

cil^atoi/ii.dium&Olec ioJ
r;idicibus> immediate qoq

51

jcgcretiu*5 cum antiquatur^
cadit ; dutn enim dicitur
fru(!!lus cadercj prefuppo-
nitur ab alto cadere > igi-
tur ex arbufto , & non ex
radicibus > qu3e funt fub
terra; ifti namque frudus
ver^ colliguntur 5 & ca-
dunt dum antiquantur>
feu exficcantur. Cicteriim
Auicenna quidquid dicat

in hoc textu , an ifte fru-

<5lus fit ex radicibus 5 vel
ex arbufcuJis pro certo
non habet > refert cnintLj
tantiim nonnullorum opi-
nioncmjquod clare dedu-

citur j dum dicit , quidam
amem dixtrtmt^ fopradi($a

ergo cx fe minime pro*-
fert.

B 4 Prae-

3*

Pra£uus /gltui: locobus
iQocouicus in £ae capitis
fepiimi . Itincrarij Hiero-
Iblymitam fic ait : Adhu

tur fotione ^ quam Cahua^
Atmki i»digitiint^ liak
Cauoi aqua hac inftar atrar
mwi nigra^ guftu amara >
i» herha cuiufdam femint^
'( cui Cahuai vel vt .al^
VfiluntJSMmu^ Jm-^u»ehi
nomen eft ^ ^ in Aegyfta

Sa^ ftfimachff frodejfe » cax'^
r^har^e cerehrum y aen^m
xium expellere humorenui
fertun Semen id mola tru^
fatili frius cmuufumy
' €ott €f i em^fym » aqua dec^
quitur in huncferi modufn\

^efqutlihram femtnU vigin*
ti libris aqudt immifcent-iqut
ad dimidia partis confum-
ftionem bullire finunt-) eam"
que calidijfmam •> ac fere
bullientem fidelijs Indicis 9
vulgo Forcellanis bibunt >
vel fotius guttatim forbent >
fihique inuicem frofinant
tam lente^ vt interdum inte^
gra hora vnam fidelianL^
vix efotent exhauriantue
mod qutdem ea fe ratione
facere afferunt > ne fimuhiir
fAces-i qH(ft faulatim fidunt 9
ebihanty eas fiquidem vti
mxias ahforpta aqua abij^
iiunt» Sunt ex plebe quam'
plurimiy qui haz.arros^vidf'-
que puhlicas matutino pr^*
fertim temfore fercurrunt 5
B j aquam

aquam hdnc venalem cir^
cumferunt , foculo fuffs-
fitocalefacium calefa^am
pofcenti forrtgunt -i nec nifi
CalidiJJimam prxhent . A/«/-
// fiquidem vitio vertitur
aut dedccori 5 cuiufcunqut
demum conditionis^ aut reli-
gionis fit -ifi eam in puhlico
'hthat > ad fuhlica vero di-^
■ uerforia ftngulis fere horis ,
aqtiA huius ( ctiius funt ap^
f etenti(fmi ) ptandjt caufa

infiniti conueniunt 5 con"

fahulationibus terunt tem^

fus . '

Quod autem ifte Au-
thor ait de aqiia huius
potionis 5 quod vidclicet
ad dimidiie partis con-
fumptioncm buliire fina-

tur> ^

35

tur, modo non attendi-r
;tur ) dum fatis eft , vt vna
cum puluere aliquatulum
ebulliat •

Profper Alpinus Me-
dicus Venetus in lib. do
PJant-is Aegypticap. i6.

fic ait ; Arborem vidi itL^
V iridario Alihei TurcA-iCuitts
tu lconem nunc ffeciabis )
ex qua Jcmina illa vulga'-
tijfima Bon-i vel Ban appel-
lata producuntur 5 ex his
omnes tum Acgyptij 5 tuwL^
Arabes parant deco^unt^
vulgatijjmum 3 quod vini
loco iffi potant^ venditur"
que in publicis cenopolijs^ non
fecus quam apud nos vinum-i

iilique ipfum vocant Cahua*
H^c femina ex F£ici Ara^

£ 6 ^/4

iin affortantur ; Ar^hm^
qimm m inff^xiffk jdixih
Mttmtmo fimiUs ikf^rMUtLa
eji b fed tamen folia craf^$-
ra^ durioraque hahebat » i/i-
ridiora j ferfetmque viren'^
iia» Vfu$ efi iUorumfiml'
mm onmlhus notifsimurrL^\
ad forandum iam diciunL^ \
de4i&^um^ quod quo faHo
ah iUis faretur alias a me
diffumejl. Vtuntur tame»
eius decoSio ad rohorandum
.^ntrimi^ foigidmrmi^ )
adiuuandam^ue concoBio-^
nem 9 ^ non minus ad aufe^
rendas a vifcerihus ohftru''
Miones » i» iumoriius befor'
tisy lieni/jue frigidts ^ ^
4^migmf ^h^ruMiomhus fa^
diiiori cum fiueej/u deeo^um

.....

«

57

mlus dies experiuntur \
quod etiam vterum maxl^
me refpicere videtur ; ipfum
enim excalefacit y ohftru6iiO'
nefque ab eo aufert-) fic enim
familiari vfu eft apud om^
nes Aegyftias 5 Arabefquc
mulieres 5 vt femPer dum^
fluunt menfes ipforum 5 va^
cuationem huius deco5iifer^
uentis multum paulatitrL^
forhillantes adiuuent ad fro»
mouendos etiam in quibus
fupprefsif mt , Vfus huius
decocii purgato corpore muU
tis diebus vtilifsimus eft .
» Auicenna de hts femini"
hus meminit-i fimilefque-i vei
eofdem vfus a me narratos
ntemoriA prodidit 5 ipfumque

^femen calidtm in tertio 5 ^

ficcum

i

'3,8. - 1

ficcum in fecu»dagradM cea* «
Jimit » qmd tam» verum \

fdpore dulcefcat cum fnrm
mnarare > »ulUmfue acri^
mamam prafeferat ; mhik-'
0rkms ipftin^ ^i^rucHanibm

vifcerumi fngldlfque tumo<
rihus hefatiSiVel Liems mul-*

tum conferre d»eutt fed ait '
fomacha naufiam cotncitarey
pkuitAmque purgare > atque
multa alia h^te femina pr^

gyptias didici 5 atque hxc efl
Arhor » quam Ca^rJ aUnL^

* Ioaiia«s y«slingius lai
adnotadonibus in prsefa^

ccnniie

39

cennx 5 faccor enim idem
efTe Bon , Biinch 5 fed
citatio Alpini nonconiie-
nit cum Buncho Auicen-
n^e; tradit enim Alpinus,
opinionem Auicena^ cffcy
quod hoc femen Cit cali-
dum in tertio , & ficcuin-»
in fecundo 5 & idem Aui-
ccnna loquens de Bun-
choj vti fuperius innui-
mus ait 5 quod eft cali-
dumj & ficcum in primo ,
fecudum quofdam eft fri-
gidum in primo ; manife-
ftc ergo deducitur Alpi-
num dum Auicennam ci-
tat) nullo modo loqui de_>
Buncho , fed de aliquo

alio femine vfque adhuc
mihi incognito > & d mo

^,.. non

40

non inlpCiSo eo quk ab
Alpino locus Auiccnnae
non ciucur •

loannes Bahuinus itu
hifloria Plancaium lib. $•
cap« 2 1. loquicur dc Ca-

9 fctt Ban Alpini) ideo*
que aliqui arbicraci func >
eife hunc fru(%ani Bon^;
gracis aucem hoc illos af-
icrcre colligo ; nam idem
Alpinus diilinguic Calaf ^
feu6an>a frudu Boni^:
«Wbrte 4c primo

cap. 15« & de fecundo
cap. 1 6. quod eciam aper-
te colUgidir ex fiib&qu&-
tibus > cicac mmiriim pr^^-
facus AuchorBelIun.qui iu
incerpreracione Arabico^

twa^mimm aic, boc

ar.

41

arbuiculam fradus noxiJ
fcrrc, fcdtantum flores?
cx quibus inquic Alpinu$
diftiliari aquam Macalef
vocatam 5 ex quibus eui-
dentifllme deducicur ar-
buiculum Calaf > (eu Bao»
4e quo loquicar Bahtti-*-
nus ) non eue arbufculum
Bon>.hoc enim fcrt fru-f
<^us> non autcm Eores>vti
vfque adhuc demQXJitril*
uimus.

FctmsMla Valle tum
Aobilicace} tum in confcri-i
bendis accurate fuis iti«
neribus celeberrimus iiL>
epifiola cercia Conllanci*
dopoU coi^cri|>C4i duoi
fepcima Fe,bruarij 1^15-
incer Turcarum pocione$,

enu-

4»

cnuinerdt CaAtii 9 & aie >
illam multum conferro
iamtati > adiuuat nimirtim
concoj^ioaem » veatricu*
lum corroborat ^ ac Hu«
xiones reprimit catarrba-;*
fcs i poft cQsoam ii.fama*
tur incitat vigiliam) ideo*
que prodeit illis > qui no*
^iludere cupiunt »
Cominicus Magrus Mc^
titenfis in epi Aola ad £mi*
nentiHimum Cardinalem

jiflf fe,ns dc ^^f^ « boQl
frudus dercriptianetn> dc
eius qmlime> atque effe^

aimirum quod femen ^oc
ex iai natura efi.^ calidM{n|.
ic ilccmp ^ idcoquf cqf^n

robo*

roborat v^trkulum) adiu-
iiat coaco(5Uonem > dum-
modo vna iiora poft dr
bum fumatur) prodeft
tarrho > ac mirabiliter ca«-
pitis leuamxnx >, ekpellit
ibmnuoi) ae pro iludear
tium viplijs profioiuiiL^
9 fenms venerei motu^
ctiam repria]it»iK)mlaeai»

que caflum feruar) pva^
deft magis hyeiaie rquam
settue ) eitti^e ffunptio
cfficacior eft iine cortkif^
iaois ip/iulmet iemiiusj)
Orientale^ Cafe i>ibunt
omni tempore > imo etiam

in mc^fis '^'nw^ lufiaraii^
illi»qui hac vtlbir podo-

ne maximum erit iuua«^
tsxon > & ppteft liber£. fn^

V mi

mi per quatuor viccs iiu
vna hebdomada , quia»,
nunqua auditum cft alicui
iiocuifrci& pauld infcrius
fubdit ; aufcrt obftru(aio-
ncs 5 & opilationesj & ex-
pericntia nos docct Ca-
ie fluxiones cxpcUcrc ca-
tarrhalcs > aliafque inffr-
mitates ex Iccoris fodi-
na proucnicntes 5 & haec
ablque Itomachi nocume-
to operacur : quamot>rem

Turca? vtplurimum nun-
quam fluxionibus , nequc
dcntiumdolorcj necPo-

dagra> ncqueftmilibusla-
borant morbis .

Idem Author aflPert

. jpiftolam cuiufdam Medi-

ci Coaftantinopoli exa^

ratam

4J

ratatn ad qucndam viruni
illuflrem Epidauriim 5 in.*
quavariae leguntur huius
potionis fequentes pro-
prietat^s 5 atque effeiaus :
prodcfl: mulierum men-
ftriuis > illifque pulcherri-
mum confert carnibus co-
lorem? viuacitatem ocu-
lis 5 alijfquecorporis par-
tibus; prodeft etiam mor-
bis hemoroidalibus > nec
non Viatoribus > qui hac
vtuntur potione> labori-
bus enim refiftunt diei^ac
fiti> nodifque vigilijs >
proficua etiam eft pro do-
lore Podagrse 5 pro dimi-
jiutione 5 & prouocatione
nienftrui5& quamuis om-
ncs fint effeifius inter fisjr

con-

46

contrarij > nam vigiliaj >
qua? oranes auget dolo-
res 5 nequaquam Poda-
gr;e dolorem deberet mi-
nuere;(itis humido mo-
deratur> & vigilia ficco
fouetur 3 & tamen hos
duos contrarios effedus >
fe expertos fuifle ait •
Dcinde fubdit 5 ab omni»-
bus humoribus auferto-
pilationes5& reprimit va-
pores ftomachi ad caput,
8c concludic dcbere fumi
fimpliciter , & fine fac-
charo, cuius opinionis eft
etiam pr«fatus Domini-
cus Magrus in cadem c-
piftola .

^ In Relatione huius poji
tionis imprefra primuinij
j Lon-

47

Londini in Regno An-
gUx 5 & poftea Genua» »
FJorentias 5 & hoc anno
hic Romae legitiir 5 femen
hoc effe frigidiim> & ffc-
cum y & quamuis exfic-
cet non calefacit 5 neqtie^
inflammatj adiuuat con-
co»fcionem ? fpiritus viui-
ficat 5 eius fumus prodeft
oculorum morbis » fumos
rcprimit internos > ac per
confequens capitis dolo-
rcs > fluxiones impedit
catarrhales » qua? ex ca-
pire defcendunt in ftoma-
chum > pra?feruat homi-
iiem a tabe, & aufert tuf- r

iim inflammationis pul-
monum*

'48

docuit jilli Regno 5 poft-
quam hac vfa eft potio-
ne multiim profuiffc 5 ac
pra^fertira in Hydropifia ,
Podagra , ac alio cuiuf-
dam morbi genere ab An.
glis Scuroif vocato .

Exper/tur omnibus po-
tionibus exficcatibus per-
feiflior pro fenibus3& pue,
lis 5 qui humoribus patiu,
tur frigidis . ,

Prodeftmulieribus pr^*
gnantibus, vtbene par-
tusferant, atque etiam-j
illis 5 quce menftrua ami-
ferunt pcr tres > vel qua-
tuor menfes .

Valde proficua eft pro
morbo /plenis > fcu pro
opiiaiionibxis , ventofita-

tibus

49

tibus hippocondriacis » &
pro his firailibus • . : ' . .
' fmpcdit foninum,ideoi-
quequi non vulc Vigila^
re > iilam poft c^nam non
fumat.

< Obferuatum cft in Tur-
carum Rcgionibus , vbi
continuo hasc potio fumi-
tur 9 non regnare nequo
morbum CalcuIorum,ne-
quc Podagrxj neque hy-
dropifia? .

Non eff relaxatiua cor«
poris ) ncque aftringcns .

loanes Vtslingius addit
hancvalde prodeflc ciim
cor 9 auc veotricuiumbQft
gubr occupat '. . " ?
' Iftae ergo fuht ex ptst'^
EsLtis Authoribus Cafe fa-

' " C lubrcs

51

\raletudinem ex potione.*
Cafc proiieniflTe, 8cfgepc
fepius vt illam fumBrem
me hortabatur j adhuc vi-^
uitin Gallijs ©(Ttuagena?^

Idem planc mihi aflc*-
rebat Antonius Sangior-
gius nobilis Bononicnfis
Cardinalis Bcrnardini Spa
d2B ' familiaris ^ qui can-

denx evpertus vtUita»»

temj ac praecipucin flu-
scionibus catarrhalibus ?

%

quibus antcquam ea vtc-
rctur 3 vftldc laborabat j
Sc obijt Roma? fere fep-
tuagenarius . .

D. Innoccntius ex no^
iliflima Romanorum do
omitibus familiaj Status
C z Ecclc-

50

lubres pro hiimanai falutc
qualitatcs, atque efFedtus^
quorum aliquos egomet
ctim Oricntales an. 1650.
perluftrauerim plagas cx-
pertus fum; multhm enim
pro concodionc cibi 5 pro
corroboratione ftomachi>
ac pronO(5lis vigilia mihi
profuit . •

- Pater Ludouicus Gian-
ninus e Societate lefu >
Regni GallisB Subftitutus>
mirabilia de hac narrlibat
potione 5 & ipfc forfan-*
inter primos hic Romse
illa vfus eft» & iam fe-
nex omnibus reftitit labo«
ribus dieij & no(^is. in.»
tud? Religionis negotijs>
& fatebatur fuam bonaiu

valc-

51

\r^letudinem ex potiono
Cafe prouenifle > &'iaBpe
{xfiiis vt illam futncreni
ine hortabatur i adhuc vr<9
uicin GaUijs odluagena»

riU,S • . .1 :.a iV ;.l

» Idem plan^ mihi' afTe^
rebac Antonius Sangior-
gius nobiiis Bqnoniehfis
CardinaUs B^rhardini Sp^
dasifaimliaris ) qui ean^

dent ev|>ertuS'^^ vtUita*»

tem^ac pr;]ecipucin fluA
Kionibus cota^rhalibus 9
quibus antequam ea vte;^
returj vftldc laborabat j
Sc obijt Roma feri fep-
xuagenarius . . .
i D. Innocentius ex no-
biliffima Romanorum do
Comitibus fomilia) Status
- C z Eccle-

* « •

lubres pro human^falutc »
qualitatcs, atque effedtus,
quorum aliquos egomet
chm Oricntales an. 1^50.
perluftrauerim plagas cx-
pertus fum; multtim enim
pro concodionc cibi» pro
corroborationc ftomachi,
ac pronO(5tis vigilia mihi
profuit . •

- Patcr Ludouicus Gian-
ninus c Socictatc lefu >
Regni Galliic Subftitutus>
mirabiha de had narriibat
potione ? & ipfc forfan-*
inter primos hic Romae
illa vfus eft> & iam fe-
nex omnibus reftitit labo»
ribus dieij & nO(i^is. in.*
(\xx Reh'gionis ncgotijs>
& fatebatur fuam bonatn

valc- !

51

\riiletudiaem ex potionc^
Cafe prouenifle » &f3epe
fo^piiis vt illam fumereni
me hortabatur > adhuc vif
uitin .Gallijs o^uagcnz^

tilXjS • . 1 ; i ■ .1 - : i i ii ,M

> Idem plan^ mibil aflb-
rcbat Antonius : Sangior-
gius nobiiis Bqnonichfis
CardinaUs Serhardini Spa
dx 1 familiaris i qui cati-

den* evi^iertus^e^ vtUita^

tem^ac proscipucin flii^

Kionibus catai^rhalibus 9
quibus antequam ea vte«
retur» vald^ laborabat s
Sc obijt Rom» ferc fep-
xuagenarius . . . i
^ . D. Innocentius ex no-

biliffi»^^ Ronianorum do
Comitibus familia^ Status
^ C z Ecclc-

5*

EcdefialHci LocumtcnSs

ftiitc.potabat propter cibi

men illi non profuie< ad
e^llei^i qbps fufiu*
kcat itatamitates tiini ibi

^Que jcontia: )Turcas JtUi^
ipfifiSLfttfemauiilimis an^
m jar49iibii^»'jqyibu&
Aicutus laboribus adiusc
4uajiiageoarid moior non
fi06 Europe lacryaiis.Ilo««-
Qi2e occubuit* :^

Digitized by Goog

53

Qiiomodo aiitem cx
hac potione oriantur cft
fci^us contrarij > & ifti
an proueniant ex quali-
tate calida & ficca > an_,
vcrd ex qualitate frigi-
.da 5 hoc Phyficis relin-
quo; obferuandum tamcn
eft; huius potionis colo-
rcm nigrum> faporemquc
amarum non proucniro
ex fui natura » fed per
accidens propter vftula-
tioncm feminis ; fcmeiij
enim ex fe eft album_» ->
adeoque guftui gratum--»
cum aliqua dulcedine > vt
.vix leuiffima percipiatur
amaritudo , vti videre eft
in citato loco Alpini;
Ideoque Orientalcs opi-

c C 3 nan-

54

naniur > hoc fcmcn a^quc
participare dc calido > a'c
defrigidO) hac videhcet
ratione ; exiftimantcDim
coi ticcs huius feminis ef-
fe frigidsc qualitatis , fed
ipfummet fcraen effe tem*
peratse qualitatis > & teii-
dere aliquantuhim ad ca-
lidam > qnod idcm vide-
turannucre PQtvus delloL^
Valle in citata cpiftola».
tcrtia Conftantinapoli e»-
xarata > loannes Vef-
jingius in dotis ad caput
.id. Alpini y vbi ait :
'Utattttn > quas fnartifejlas
'uocant hayntoma in hoc fru^
Jtu difpar eft . Qortex cnim
frigidi particefs > cum exu^
ferante tamen Jiccitatey nu^

, clcus

tleus vero modeHte cali^
dus y llle leui efuddcLm aci^
ditate > hic euidenti amari^
fudine lingua haud
inclenienter affictt ; Itaque
nec ftomacho naufeam in»
fert -i efuantumuis iargins
decoBtum hauriatur ynte in*
tenjiore cataris gradu ei^
dem infeftus eft > faltem mo^
dici torrefat > atqUe in^
marmore fiftUtaligneo con"
tufum fit ; Corticis decocium
snter aftiuos ardores re^ius
febricitantihus exhihetur >
rurfumque cum frigidi > ^
crajji fucciy vifcercti com-^
rnunefque corporis duBus
mxio infardftt imfediunfy
alterum e contufo nucteo pr^^
fercndum eft-y haudnegleEi^

tamen

5^

tamen vtriufque 9 cum id
exigit 5 temperamento.

Totum hoc comproba-
cur > quia in Aegypto, &
in Arabia , qua? funt Re-
giones magis calidg tem-
poreajftiuoin hac potio-
ne vt plurimum non fu-
muntur nifi cortices , qug
codem modo ac femen_»
contunduntur>& tempore
hyemali ipfamet femina >
& in ahjs Regionibus mi-
nus calidis , vti in Regno
Syrice» ficutego ipfe vi-
di 5 fumitur seftatc hsec
potio vna cum corticifaus,
quod inhyeme non fit,
tunc enim fumitur fino
corticibusjfignum ergo e-
uidcns cft,corticcs effe ip-

fo feminc frigidioris qua-
litacis .

Summas igitur Deo no-
flro Conferuatori gratias»
qui nouum in dics profcrc
modum feruandi nos in-
columes , & fanos 9 cui
laus ) 6c gloria in aeter-
nuta.

/

Google